**See below for Vietnamese translation
Da Nang has a distinct place in the history of the Vietnam War. Back in 1965, the first American ground forces landed there to secure the airfield. Soon after, China Beach became a prime R&R spot for the troops. It’s easy to see why. The 20 mile arc of sand along the East Sea frames a postcard-worthy picture of the sparkling bay and high mountains beyond. Fishing boats, drying in the sun, lay on the beach like overturned bowls. It’s hard to imagine that this place bore the brunt of some of the worst battles of the war.
Da Nang was also a unique stop on the 2 Sides Project journey. It was here that Patty’s father died, and we’d come to honor his memory. But it was also the site of our most intimate meeting with Vietnamese sons and daughters, in one of the most surprising venues. Three daughters and a small contingent of Vietnamese veterans from Da Nang met us in the local veterans hall. A huge bust of Ho Chi Minh anchored the room, and banners and icons of the Communist Party were pinned to every wall.
Two of the women introduced themselves and told us a little about their fathers. They were too overwhelmed to say more. We tried to keep the conversation going by asking if they had any pictures. They shook their heads no. The third woman, Ms. Le Phi, spoke on the group’s behalf. She directed her comments to Patty. She said that in the past, their fathers were not on the same side, but that neither intended to cause any pain, fear or loss. She acknowledged that she shared with Patty “a hard childhood without the caring, the shielding, the covering of a loving father.” Now that we were together, Ms. Le Phi said that she wished us all peace.
We recently asked Ms. Le Phi to share her impressions and thoughts about the meeting. We’re providing the Vietnamese version of her responses below, and the English version as translated by our friend and Vietnam-USA Society collaborator Ms. Yen.
Ms. Dang Thi Le Phi speaks to the group, December 14, 2015. Photo courtesy Istrico Productions
What was your first impression when you met the U.S. side?
I felt nervous to be in contact with people from a country that is a leading civilization in the world, to be with these children of U.S. soldiers killed in Vietnam who have had many differences with my people. I had some preconceived notions. But when I met them, these thoughts suddenly vanished, because they were very close, friendly, and sympathetic. They paid attention to my speech and listened in the meeting that day. More special, they shed tears when they talked about their beloved fathers. That's what impressed me most, because it showed the close affinity between human beings and humans coming together.
What did you think when you went home after the meeting?
The war has been over, far away, for a long time. People throughout the world want peace. Nobody wants war and bloodshed. Moreover, leaders of countries including Vietnam and the U.S. look forward to a future to jointly develop a peaceful society. Since that meeting, I have thought about the role of the citizen in thinking together and joining hands to make every nation in the world move toward a peaceful and prosperous life.
After the meeting, the daughters exchanged pins in front of a bust of Ho Chi Minh in the Da Nang Veterans Hall. Photo courtesy Istrico Productions.
Has anything changed for you since you met the U.S. sons and daughters?
Indeed, there were a lot of changes, especially when the group commented that they didn’t expect the children of martyrs of Vietnam to have such emotional statements. I felt proud of the Vietnamese people about that. Even though the economy of our country is still tough, we are not inferior to others in terms of awareness. To me, a clear change is that I felt a sentiment that was built by the friendship and warmth of the children of U.S. soldiers who were killed in Vietnam.
What would your father think of you meeting with the U.S. side?
I thought about yin and yang and how they are isolated (i.e. no interference), so my father cannot know about this meeting. If he knew about the meeting, he probably would not completely agree with it, because my father's death was caused by American bombs.
But if my father were still alive, he would have thought that such was war, and nothing more could be done! He would have thought that his fellow humans would never have killed each other because such action was inhumane. So he would have thought that death was just beyond our desire, he would have sympathized and accepted somewhat. But that is only a thought, and I am just assuming.
I think the most important thing is that through this project, we sons and daughters of the two sides now understand each other, we share together the pain of losing our loved ones. We have the same plight. We need to stand together to built a better future.
Ms. Dang Thi Le Phi (center) with Margot Carlson Delogne (left) and Patty Loew (right)
Vietnamese Translation
Là lần đầu tiếp xúc với những con người bằng xương bằng thịt của một đất nước có nền văn minh hàng đầu thế giới, những người con của lính Mỹ tử trận tại Việt Nam, có nhiều khác biệt với con người Việt Nam nên tôi cũng có chút lo lắng và suy nghĩ về họ. Nhưng khi gặp họ, thì bổng chốc những suy nghĩ lo lắng trong tôi như tan biến, bởi phong cáchhọ rất dễ gần và tỏ ra thân thiện, đồng cảm và họ rất chú ý lắng nghe lời phát biểu của tôi trong cuộc gặp hôm đó. Và đặc biệt hơn là họ cũng rơi nước mắt khi nói đến người cha thân yêu của mình. Đó là điều tôi ấn tượng nhất, thể hiện sự thân thiết gần gủi giữa con người với con người với nhau.
Dẫu sao thì cuộc chiến tranh cũng đã xa rồi, nhân dân cả thế giới đều mong muốn hòa bình, không ai muốn có chiến tranh và đổ máu…Hơn nữa lãnh đạo các nước trong đó có Việt Nam và Hoa kỳ cũng hướng tới một tương lai hòa bình để cùng phát triển, xây dựng đời sống xã hội an bình. Từ đó cá nhân tôi (sau cuộc gặp gỡ đó) cũng nhận thấy rõ vai trò của một công dân hãy cùng chung suy nghĩ, chung tay làm cho mọi dân tộc trên thế giới (có cả VN và Hoa kỳ) hướng tới cuộc sống hòa bình, thịnh vượng.
Quả thật là có thay đổi rất nhiều, đặc biệt là khi Đoàn 2SP nhận xét: “không ngờ nhữngngườicon củaliệtsĩ Việt nam có lời phát biểu nhiều cảm xúc ”, từ nhận xét đó tôi thấy tự hào thay cho con người VN mặc dầu nền kinh tế còn khó khăn nhưng không thua kém về nhận thức. Một sự thay đổi khá rõ trong tôi là đã cảm nhận được một tình nghĩa được phát sinh bởi sự thân thiện, niềm nở, nồng ấm những người con của lính Mỹ tử trận tại Việt Nam.
Trả lời: Tôi nghĩ rằng: Âm, dương là cách biệt (tức là không có giao thoa) cho nên có thể cha tôi hẳn sẽ không biết chuyện gặp gỡ đó. Giá như cha tôi mà biết chuyện gặp gỡ đó thì có lẽ cha tôi cũng không hoàn toàn đồng ý, bởi vì cái chết của cha tôi do đạn bom của Mỹ gây nên.
Nhưng nếu còn sống thì cha vẫn có thể nghĩ rằng cuộc chiến tranh là vậy, không thể nào khác hơn! Cha cũng có thể nghĩ rằng cùng đồng loại do tạo hóa tạo thành thì cũng chẳng ai tìm cách giết hại lẫn nhau, vì hành động đó là vô nhân tính…cho nên cha cũng sẽ nghĩ lại sự chết chóc đó cũng chỉ là ngoài ý muốn của con người chúng ta, từ đó ông sẽ cảm thông và chấp nhận phần nào! Nhưng đó là suy nghĩ trong giả định mà thôi.
Tôi thiết nghĩ: điều quý nhất là những người con như chúng ta nay hiểu được điều đó thông qua cuộc gặp gỡ (đã qua) để rồi sẻ chia với nhau cảnh thiếu vắng người thân yêu nhất trong mỗi gia đình của những người cùng cảnh ngộ, ngày càng xích lại gần nhau hơn thì mớimong tương lai sẽ tốt đẹp hơn./.